Dzisiaj mam dla Was artykuł o zagadnieniu fundamentalnym! Odpowiemy sobie na ważne pytanie dotyczące tego jaka jest różnica między single malt a blended whisky…
Różnica między single malt a blended whisky
Kiedy czytacie gdzieś o produkcji whisky… to tak naprawdę czytacie o single malt whisky. Tradycyjny sposób produkcji whisky jednosłodowej budzi oczywiście największy szacunek. Na końcu autorowi zwykle „przypomina się” także o whisky mieszanej więc umieszcza akapit mówiący o tym, że whisky ta (inaczej blended whisky) powstaje w wyniku destylacji ciągłej (kolumnowej), a nie alembikowej i jest ona kupażem single malt whisky z wieloma rodzajami whisky zbożowej (ang. grain whisky). To jednak trochę mało, żeby zrozumieć jaka jest różnica między single malt a blended whisky. Postanowiłem Wam nakreślić tę istotną różnicę nieco dokładniej.
1. Inne zboża
Zasadnicza różnica między single malt a blended whisky jest taka, że single malt powstaje tylko z jęczmienia. To jedyne ziarno, na którego użycie zezwala prawo przy produkcji maltów. Jest ono drogie i trudne w uprawie. Zupełnie inaczej sprawa wygląda w przypadku whisky mieszanej, która wykorzystuje zarówno single malt whisky z jęczmienia, jak i whisky zbożowe, czyli destylaty z dowolnego zboża (nawet kukurydzy!), które przez przynajmniej 3 lata leżały w dębowej beczce.
Kłosy jęczmienia bardzo łatwo rozpoznać.
Whisky mieszaną (ang. Blended whisky) można więc opisać tym prostym równaniem:
Whisky mieszana = single malt whisky + różne whisky zbożowe
Oczywiście im więcej single malt whisky, tym wyższa jakość i intensywność smaku whisky mieszanej i tym wyższa cena. Możemy swobodnie przypuszczać, że najtańsze whisky mieszane mają w sobie znikome ilości whisky słodowej.
2. Inny typ destylacji
Różnica między single malt a blended whisky leży także w destylacji. Nie licząc części single malt whisky wchodzącej w skład whisky mieszanej, whisky zbożowe używane do produkcji whisky mieszanej, destylowane są kolumnowo, a nie alembikowo, tak jak single malty. Należy zdać sobie sprawę, że czyni to kolosalną różnicę. Destylacja kolumnowa jest o wiele tańsza od destylacji alembikowej. Alembiki są dużo mniej wydajne, ale w tym przypadku niedoskonałość sprawia, że whisky będąca produktem ich pracy ma zupełnie inne, bardziej złożone i bogatsze właściwości smakowe.
3. Inne beczki
Eksperci spierają się, czy największy wpływ na finalny smak whisky ma fermentacja, czy leżakowanie w beczce. Jedno nie ulega jednak wątpliwości, jakość beczek ma potężny wpływ na jakość otrzymanego destylatu. Szanujące się destylarnie single malt whisky wypełniają każdą beczkę 2, maksymalnie 3 razy. Jednak większe destylarnie, wypełniają swoje beczki więcej razy. A blendy, jaka jest różnica między single malt a blended whisky w tym aspekcie? Nikt tego nie sprawdza i nikt o tym nie mówi. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że leżakują one w beczkach raczej niskiej jakości (np. beczkach, które nie są już wystarczająco dobre do leżakowania single malt whisky). Oprócz tego trzeba pamiętać o masowości produkcji blendów, która z pewnością rzutuje również na wykorzystanie beczek.
To ja kiedyś! Ja wiem… 😉
4. Po co mieszać?
Często słyszymy, że taka i taka whisky to mieszanka X (z reguły bardzo wielu) różnych whisky. (Oczywiście nikt nie pobije tutaj koniaków, przy których X może oznaczać nawet kilkaset). Jednak co to znaczy? Ludzki umysł ma tendencje do tego, żeby podziwiać wielkie cyfry. Jeśli coś jest mieszanką kilkuset destylatów to po prostu musi być dobre! Mam odmienną opinię. Jeśli coś jest mieszanką kilkuset elementów to tak naprawdę ciężko powiedzieć, co jest w środku.
Trzeba także zrozumieć, że potężna liczba składowych w whisky mieszanej pozwala na zachowanie spójności jej smaku przy olbrzymiej skali produkcji. Produkcja whisky opiera się na bioprocesach, których przebieg bardzo zależy od warunków zewnętrznych. Jeśli te zmienią się, powstała whisky smakuje zupełnie inaczej. Wymieszanie wielu whisky pozwala ukryć te różnice i przedstawiać konsumentom produkt spójny w smaku. To zadanie to praca Master Blendera. To zawód bardzo szacowny, ponieważ wymaga wyjątkowych zdolności sensorycznych, rzekłbym daru. Najsławniejsi Master Blenderzy to gwiazdy przemysłu whisky. Od czasu do czasu zdarza im się też pracować nad prawdziwymi gratkami, np. takimi jak JWDJ, o którym pisałem wcześniej. Poniżej fotka z mojego spotkania z Jimem Beveridgem, który jest Master Blenderem marki Johnnie Walker. Całkiem niedawno za wybitne zasługi dla szkockiego gorzelnictwa orderem OBE odznaczyła go sama Królowa Elżbieta II.
5. Wiek
Whisky mieszana najczęściej nie „legitymuje się” imponującą cyfrą na etykiecie (oczywiście są wyjątki!). Z reguły mamy do czynienia z tzw. wersjami „NAS”, czyli no age statement – bez informacji o wieku. W takich wypadkach (uogólniając) nie ma podstaw, aby myśleć, że whisky mieszana ma więcej niż 3 lata. Więcej o zasadach określania wieku whisky szkockiej dowiecie się tutaj.
Warto dodać, że stwierdzenie, że whisky mieszane są tylko i wyłącznie no age statement byłoby krzywdzące. Dla sprawiedliwości przywołam przykłady dwóch największych konkurentów czyli whisky Johnnie Walker i Ballantine’s. Ta pierwsza ma różne wersje, które oznacza się kolorami (czerwony, czarny, zielony, złoty, platynowy i niebieski). Pomimo że producent nie podaje wieku wszystkich tych whisky, jest oczywiste, że (oprócz red label) nie są to whisky 3-letnie. Marka Ballantine’s (a także np. Chivas Regal) wybrała z kolei podawanie wieku swoich whisky na etykiecie. I tak poza wersją podstawową, co do której obowiązują reguły opisane w powyższym akapicie, zakupić możemy także wersje: 12yo, 17yo, 21yo oraz 30yo. Jest także wiele innych whisky mieszanych, które podają wiek na etykiecie. Jak widać świat whisky ciężko zdefiniować żelaznymi regułami.
Jeśli interesuje Was temat kolorów etykiet whisky Johnnie Walker to opisałem go szczegółowo tutaj.
Światowe marki i stosunek jakości do ceny
O najważniejszych markach blendów na świecie piszę na łamach MilerPije dość regularnie. Picie whisky nie polega na piciu drogich albo tanich czy starych albo młodych alkoholi. Polega ono na poszukiwaniu najlepszej, najwspanialszej i najwyższej jakościowo whisky.
Mówi się, że blendy zyskały swoją popularność, ponieważ nie są tak intensywne w smaku jak single malt whisky, przez co więcej osób je lubi. Ten argument nie przemawia do mnie za bardzo. Uderza mnie z kolei cena blendów. Skoro produkcja jest o 40% tańsza, dlaczego płacimy za nie niemal tyle samo co za single malty? Prawda jest taka, że jeśli porównamy stosunek ceny do czasu leżakowania okaże się, że trzyletnie whisky mieszane są tak naprawdę sporo droższe od whisky słodowej, przecież koszt ich wytworzenia jest dużo niższy, a czas leżakowania, który bardzo wpływa na cenę (zmniejsza się objętość whisky, podczas gdy skumulowane koszty długiego magazynowania są bardzo wysokie) kilkakrotnie krótszy. Mimo to, whisky mieszana jest ważna, ponieważ bywa świetna na lodzie, używamy jej w wielu koktajlach, doskonale smakuje z colą i obiektywny, i może trochę krytyczny, opis tego trunku w moim artykule nie oznacza, że wśród whisky mieszanej nie ma perełek, które są wyjątkowe i warte uwagi.
Panie Tomaszu! Artykul ciekawy (jak zwykle), lecz wkradla sie drobna niescislosc.:
„Johhnie Walker i Ballantine’s. Ta pierwsza ma różne wersje które oznacza się kolorami (czerwony, czarny, złoty i niebieski). Pomimo, że producent nie podaje wieku wszystkich tych whisky, jest oczywiste, że (oprócz red label) nie są to whisky 3-letnie.” – otoz JW oprocz Red oraz Blue podaje na etykiecie wiek najmlodszej whisky wchodzacej w sklad blendu – mozna to zobaczyc chocby pod tym linkiem: http://blog.bullz-eye.com/wp-content/uploads/2010/06/Johnnie-Walker-Portfolio-2.jpg
Rzeczywiście, mogłem nieco lepiej i bardziej jednoznacznie sformułować to zdanie. Oczywiście chodziło mi o to, że producent nie podaje wieku wszystkich, tylko niektórych whisky, w tym wypadku Black- oraz Gold- label.
Z mojej wersji niektórzy mogliby zrozumieć, że producent nie podaje wieku żadnej z tych whisky. Dzięki za czujność!
Świetny artykuł – jak i temat Tomku!
Co do wieku whisky podawanych na etykietach blendów – moje spostrzeżenie apropo JW: Red- na ich miejscu też powstrzymałbym się od stawiania „3” pod logo:-) ; Black- ma „12”’ i wszyscy wiedza o co chodzi; Gold- ma „18” i także jest jasność ile latek posiada najmłodszy składnik; Green- tutaj mamy „15” – jednak ze znakiem zapytania bo jest to whisky typu PureMalt, tj.sam jeczmień (niestety rzadko spotykana w barach); Blue- bez daty i przy tej, niewątpliwie najwytworniejszej z serii JW Label boli mnie jedna rzecz: zaryzykuje, ze z braku liczby na etykiecie 90% smakoszy tego 'nietaniego’ trunku – nie ma pojęcia co pije wie tylko, ze to „najlepszy jasiek i jest kozak”:-) A mamy tutaj, mieszanki 16 whisky – (najstarsze to ponad 60lat!) głównie singleMaltów i to nawet znanych, jak np.: Caol lla.
Pozdrawiam!
Dzięki za komentarz! Nie chciałbym żeby dyskusja o jednej marce whisky przesłoniła bardzo ważny temat, który dotyczy wszystkich marek więc odpowiem bardzo zwięźle choć mógłby to być temat do osobnej dyskusji:
-Zgadza się, Green Label to pure malt i właśnie dlatego pominąłem go w blogu.
-Co do Blue Label:
*można zakładać, że większość maltów wchodzących w jego skład pochodzi z destylarni należących do DIAGEO (tak jak Caol Ila)
*Do określania wieku whisky służy najmłodsza whisky wchodząca w skład blendu. Sam Master Blender marki JW, Jim Beveridge, mówi o JW Blue Label, że nie jest to wiekowa whisky. Skupiałbym się raczej na jej smaku, a nie całej reszcie. To smak jest wyznacznikiem jakości whisky. Pompatyczne opowieści z etykiet na bok!
Nie mogę się do końca zgodzić – Green Label to blend Malt
Od 2009 roku po ostatniej nowelizacji szkockiego prawa za sprawą Producentów whisky zrzeszonych w SWA. 🙂 taka dygresja Panie Tomaszu. To za kustomizowanie, embosing i inne takie….tfu spolszczenia, ja wiem każda branża ma swoją technomowe. 🙂
[…] Nie próbuję dowieść wyższości SM nad blendami ponieważ wyższość ta jest oczywista. Klasyfikowanie blendów z maltami jest niezasadne – to dwie oddzielne kategorie trunków. W opisach whisky często odnoszę się do SM, ale to tylko dlatego żebyście mogli lepiej zrozumieć różnicę między tymi trunkami. (Jeśli jeszcze nie znasz tej różnicy, zacznij tutaj). […]
[…] Czy wiesz czym różni się single malt od blended whisky? Pozostałe blendy w przeglądzie Dodane w Bez kategorii przez Tomasz Miler. Link permalink. […]
Bardzo fajne artykuły, i sobotnie szkolenie w Poznaniu było super:) Jestem poczatkujący w tym wszytkim, właśnie kupiłem Old Smuggler, moja 1 kupiona Whisky:) Dobrze jest pić i czytać,dobra kompozycja:) pzdr
Witam Tomku
Z przyjemnością muszę stwierdzić ze dzięki twojemu kanałowi zaraziłem się czy też może załapałem bakcyla jeżeli chodzi o tematykę whisky i to do tego stopnia że moim następnym działaniem ( pomijam oczywiście kupno , kosztowanie,studiowanie tematyki tychże trunków itp,itd )jest montaż w salonie sporego barku na te oto alkohole – oczywiści winię za to Twoją osobę 🙂 – ale do rzeczy , jakiś czas temu stałem się posiadaczem whisky blended FIVE LORDS GLASGOW-SCOTLAND. Z tego co wiem albo tyle co wiem o tej whisky to to że już jej nie produkują od kilku lub nawet kilkunastu lat – tak więc mam pytanie. Czy można ją potraktować jako coś wyjątkowego – jako kolekcjonerski nabytek czy tez spokojnie można się nią degustować z przyjaciółmi ? ? ?Pozdrawiam.
Nie sadzę żeby była bardzo wartościowa, ale nie sądzę też żeby warto było ją otwierać ponieważ łatwo znaleźć zastępstwo w rozsądnej cenie. Może to być pierwszy „mebel” w Twoim barku. Powodzenia!
Czytam Twój blog od kilku dni, a trafiłem tu po tym, jak znajomy poczęstował mnie Glenfiddich 12YO. Tuż przed poczęstunkiem wzbraniałem się, że nie jestem w stanie wypić whisky (a fatalne wspomnienia mam z próby wypicia Ballantine’s kilkanaście lat temu, choć nie pamiętam już jakiego dokładnie). Dałem się jednak namówić na próbę, bardzo mi zasmakowało, a na Twoim blogu szukam wyjaśnienia „dlaczego” mi to zasmakowało. Świetny blog, gratulacje. Mam jeszcze pytanie o beczki. Czy w produkcji na wielką skalę używa się tylko takich małych jak te na zdjęciu w tym wpisie (150-200 l?) ? Czy duże destylarnie używają do przechowywania też takich małych beczek czy jakichś dębowych zbiorników?
Beczki używane do produkcji to w znacznej większości 200-250 litrów (jeśli są po bourbonie) oraz około 600 litrów jeśli są po sherry. Czasem pojawiają się też edycje w beczkach „quarter cask” o pojemności kilkadziesiąt litrów.
Dziękuję.
Dzień Dobry,
dlaczego właśnie jęczmień jest najlepszym ziarnem do produkcji słodowej whisky?; jakie cechy decydują?
Głównie siła diastatyczna czyli zdolność enzymów zawartych w jęczmieniu do wydajnej konwersji skrobi do glukozy, która poddawana jest fermentacji. Inne ziarna też można słodować, ale nie mają tak wysokiej siły diastatycznej.
Witam Panie Tomku,
W temacie blended i odstawania jej jakości od single malt. Co Pan powie o:
Crown Royal Northern Harvest Rye -Whisky of the year 2016 by Jim Murray
oraz
Hibiki Suntory ?
Niestety nie piłem tej CR…
Hibiki niezła 😀
Bardzo ładny artykuł, z ciekawym podsumowianiem 🙂