Miałem ostatnio wielką przyjemność odwiedzić Port Ellen Maltings, czyli przemysłową słodownię na wyspie Islay, na terenie której znajduje się zamknięta, ale legendarna destylarnia Port Ellen. Pomyślałem zatem, że zainteresuje Was artykuł poświęcony tej destylarni, która dzisiaj uznawana jest za Świętego Graala whisky dymnych.
Destylarnia Port Ellen – historia
Wioskę Port Ellen w 1821 roku założył Walter Fredrick Campbell. Lokalizację wybrano z uwagi na obecność głębokiego podejścia do brzegu, dzięki któremu Port Ellen do dzisiaj jest głownym portem wyspy Islay. Wioska rozwijała się bardzo dobrze więc już w 1825 roku powstałą w niej destylarnia o tej samej nazwie założona przez Alexandra. Ker Mackaya zaledwie kilka mil na zachód od trzech równie znanych destylarni z Islay: Ardbeg, Lagavulin i Laphroaig.
Destylarnia Port Ellen i Spirit Safe
Powstanie Port Ellen bez wątpienia było uwarunkowane ustawą o podatku akcyzowym z 1823 roku, dzięki której podatki na produkcję alkoholu zostały obniżone.
Ustawa ta wprowadziła olbrzymią innowację technologiczną w postaci „Spirit Safe”, czyli oszklonej szafki uniemożliwiającej dostęp do destylatu w celu innym niż sprawdzenie mocy alkoholu. Urządzenie to ma przełomowe znaczenie dla szkockiego przemysłu gorzelniczego, a jego testy zostały przeprowadzone w 1824 roku w destylarni Port Ellen. Ponieważ destylarnia Port Ellen już nie istnieje, celem zilustrowania tego urządzenia, poniżej umieszczam zdjęcie „spirit safe” z destylarni Blair Athol. Warto dodać, że takie urządzenie znajduje się obecnie w każdej szkockiej destylarni.
Destylacja ciągła w destylarni single malt whisky?
W destylarni Port Ellen swoje prace badawacze prowadzili także Robert Stein i Anneas Coffey doprowadzając w roku 1826 do opatentowania pierwszej na świecie kolumny do destylacji ciągłej nazywanej “Coffey Still”.
Destylarnia Port Ellen i pierwszy skład podatkowy w Szkocji
W 1836 roku destylarnię przejął John Ramsay, którego rodzina prowadziła tę destylarnię aż do 1920. W połowie XIX w. John Ramsay bardzo silnie popierał wprowadzenie możliwości przechowywania whisky w składzie podatkowym bez konieczności płacenia podatku. Podobno magazyn nr 1 w destylarni Port Ellen był pierwszym w Szkocji składem podatkowym.
Historia Port Ellen w XXI w. i zamknięcie destylarni
Po śmierci Johna Ramsaya, Port Ellen do 1906 roku prowadziła jego żona, a potem syn. Następnie destylarnię przejęła firma John Dewar & Sons, która w obliczu prohibicji w USA i kryzysu gospodarczego doprowadziła do jej zamknięcia w 1930 roku. Destylarnia była zamknięta przez prawie 40 lat służąc wyłącznie jako słodownia i skłąd podatkowy. Dopiero w 1966 na fali boomu whisky zwiększono liczbę alembików z 2 do 4 i w 1 kwietnia 1967 destylarnia znowu zaczęła pracować. W 1973 przy destylarni Port Ellen zaczęła działać przemysłowa słodownia, przed pojawieniem się której zamknięto tradycyjne podłogi do słodowania. Słodownia Port Ellen jest aktywna do dzisiaj nawet po zamknięciu destylarni. 1983 roku na fali kryzysu whisky.
Destylarnia została zamknięta w latach 80 ubiegłego wieku w czasie wielkiego kryzysu dla szkockiej branży gorzelniczej. Popyt na whisky gwałtownie spadł doprowadzając wiele destylarni do bankructwa. Wielu miłośników whisky uważa, że zamknięcie Port Ellen to jedna z największych strat dla Szkockiej whisky. Po latach okazało się bowiem, że destylaty z już nieistniejącej destylarni są jednymi z najlepszych jakie kiedykolwiek produkowano. Od roku 2001 na rynku co roku pojawiał się jeden oficjalny bottling whisky Port Ellen. Niestety w roku 2018 Port Ellen z uwagi na fakt znacznego uszczuplenia zapasów nie zostanie już udostępniona kupującym. Prawdopodobnie wiąże się to z faktem nadchodzącego ponownego uruchomienia destylarni.
Port Ellen wciąż można się napić…
Pomimo faktu zamknięcia destylarni Port Ellen, zapasy powstałej w niej whisky cały czas były i są dostępne. O ile w latach 80 i 90 whisky z destylarni Port Ellen były dostępne w cenach dość atrakcyjnych, obecnie są to ceny zawrotne. Niemniej, udało mi się poddać kilka wersji Port Ellen degustacji. Zobaczyć możecie je tutaj lub tutaj.
